Często nie wiemy, że to dotyczy kogoś bliskiego, kogoś z kim pracujemy, z kim spotykamy się na kawie lub kogoś z pierwszych stron gazet. Często szybko klasyfikujemy zachowania, doczepiamy łaty. To nic dziwnego. Nie wiemy, nie mamy świadomości co dzieje się w tym dwubiegunowym świecie obok nas. Dlatego może warto dowiadywać się i czytać o chorobach, które są częstsze, niż nam się wydaje.
Tym razem w cyklu Zdrowie co nieco o chorobie afektywnej-dwubiegunowej.
Bez leczenia życie osoby dotkniętej CHAD może być mocno sinusoidalne. Górki i dołki. Manie i depresje. Niemożność zapanowania nad stanami, które zdają się przejmować kontrolę nad życiem osoby chorej. Czasem, szczególnie w stanie manii, chory jest trudny do zatrzymania, wie lepiej, działa szybciej, radykalniej, jednocześnie może być niezwykle towarzyski, dowcipny, czasem narzucający swoje zdanie. Za to depresja wbija w ziemię. Im wyższa górka tym większy dołek. Tak bywa. Są też stany mieszane. Dotkliwe bo nie specjalnie pozytywne mieszają manię z depresją w jednym koktajlu.
Poniżej znajdziecie nieco więcej informacji na temat tych stanów i możliwych scenariuszy leczenia.
Materiały z Centrum Dobrej Terapii oraz książki Miklowitz David J.. „Przewodnik przetrwania choroby afektywnej dwubiegunowej: co Ty i Twoja rodzina musicie wiedzieć.„
Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD, inaczej zaburzenie afektywne dwubiegunowe – dawniej określane jako choroba/psychoza maniakalno-depresyjna lub cyklofrenia) polega na występowaniu u tej samej osoby depresji, manii/hipomanii lub tzw. epizodów mieszanych.
Pomiędzy nimi zazwyczaj występują okresy remisji (brak objawów lub obecność pojedynczych symptomów o nieznacznym nasileniu).
Choroba afektywna dwubiegunowa czy depresja jednobiegunowa – błędne diagnozy
Właściwe rozpoznanie ChAD jest zazwyczaj opóźnione, czasami nawet o kilka- kilkanaście lat. Dzieje się tak między innymi dlatego, że epizod manii lub hipomanii niejednokrotnie pojawia się dopiero po jednym lub kilku epizodach depresji, a wówczas początkowo rozpoznawana jest depresja jednobiegunowa. Jednak rozróżnienie tych jednostek jest bardzo ważne ze względu na odmienność leczenia. Częstość występowania podstawowych dwóch typów ChAD szacuje się na około 2%, natomiast rozpowszechnienie wszystkich zaburzeń ze spektrum dwubiegunowego to 6-11%. Na ChAD chorują równie często kobiety, jak i mężczyźni. Rozpoznanie tego zaburzenia najczęściej ma miejsce między 20 a 30 rokiem życia, choć często pierwszy epizod występuje przed 20 rokiem życia.
Przewodnik przetrwania choroby afektywnej dwubiegunowej: co Ty i Twoja rodzina musicie wiedzieć. Miklowitz David J.
Większy nacisk na odporność
Wiele osób z chorobą afektywną dwubiegunową i członkowie ich rodzin twierdzą, że jakość życia lub stopień wyzdrowienia (zdolność do funkcjonowania na optymalnym poziomie pomimo choroby) jest dla nich najważniejszym wynikiem, nawet ważniejszym niż pozostanie wolnym od nawrotów. Podejście skoncentrowane na osobie obejmuje większy nacisk na czynniki odporności—cechy indywidualne lub środowiskowe, które pomagają przetrwać najtrudniejsze czasy i nadal osiągać cele—a nie tylko na czynnikach ryzyka. Ten sposób myślenia jest podstawą psychologii pozytywnej, skoncentrowanego na osobie podejścia do zdrowia psychicznego, które kładzie nacisk na czynniki, które promują dobre funkcjonowanie i sprawiają, że życie jest warte życia (Seligman, 2002).
Nacisk na utrzymanie zdrowego stylu życia.
We wcześniejszych wydaniach książki podkreślałem znaczenie regularnych rytmów snu i czuwania, ale utrzymanie zdrowego stylu życia obejmuje również regularne ćwiczenia, zbilansowaną dietę, witaminy i równowagę pomiędzy wymaganiami pracy (lub wolontariusza) a czasem dla przyjaciół lub rodziny. Może to obejmować czas na medytację, pisanie, wykonywanie lub słuchanie muzyki. Te składniki zdrowego trybu życia są oczywiście zalecane dla wszystkich, ale dla osób z chorobą afektywną dwubiegunową utrzymanie zdrowego stylu życia może złagodzić skutki stresu a tym samym ryzyko nawrotów. Innymi słowy, pogląd skupiony na odporności podkreśla czynniki, które wspierają nas lub przyczyniają się do naszego zdrowia, a nie te, które powodują choroby.
Moim zdaniem większy nacisk na odporność i powrót do zdrowia zachęca ludzi do prowadzenia lepszego i bardziej sensownego życia z mniejszymi ograniczeniami oraz do większej kontroli nad swoim losem. Mam nadzieję, że twój lekarz lub terapeuta dostosuje twój plan leczenia z Tobą w sposób, który zajmie się czynnikami unikalnymi dla twojej indywidualnej sytuacji, twoich wartości i Twoich celów, zamiast przyjmować podejście „uniwersalne”. Jeśli powrót do zdrowia oznacza brak lub tylko łagodne objawy podczas pracy w pracy, która cię nie satysfakcjonuje, lub przyjmowanie leków, które są ledwo tolerowane, potrzebujemy innej definicji powrotu do zdrowia i lepszych metod leczenia. Mocno wierzę, że osoby z chorobą afektywną dwubiegunową prowadzą szczęśliwsze życie, gdy nie oczekują, że powrót do zdrowia oznacza uwolnienie się od wszelkich objawów. Lepszą definicją powrotu do zdrowia jest prowadzenie satysfakcjonującego i satysfakcjonującego życia pomimo objawów choroby i możliwość pracy nad celami życiowymi bez poświęcania zdrowia psychicznego lub fizycznego.
Większe społeczna świadomość dotycząca choroby afektywnej dwubiegunowej.
W ostatniej dekadzie, media były zalane opowieściami o osobach z chorobą afektywną dwubiegunową. Wiele celebrytów (w tym Catherine Zeta-Jones, Demi Lovato, Sinead O ‚ Connor, Patty Duke i Carrie Fisher) otwarcie rozmawiało o tym zaburzeniu. Te relacje są czasami zadziwiające. Na przykład Suzy Favor Hamilton, biegaczka na poziomie olimpijskim, pisze o zostaniu prostytutką w Las Vegas w długim okresie maniakalnym (Hamilton, 2016). Carrie Fisher opisała obszerną historię nadużywania alkoholu i narkotyków, która pogorszyła się, gdy była w stanie manii. Od tych osób dowiadujemy się wiele o odporności. Ich odwaga w opowiadaniu swoich historii – pomimo świadomości, że ujawnienie miałoby negatywny wpływ na ich karierę—przyniosła efekt polegający na zmniejszeniu piętna społecznego związanego z chorobą afektywną dwubiegunową.
(….)
Większa świadomość społeczna choroby afektywnej dwubiegunowej niestety nie przełożyła się na lepsze zrozumienie. O wiele więcej osób może dziś zaoferować rozsądny, jeśli szkicowy, obraz tego, czym jest choroba afektywna dwubiegunowa, ale osoby z chorobą psychiczną, w tym osoby z chorobą afektywną dwubiegunową, nadal są napiętnowane jako nieprzewidywalne, gwałtowne, i niegodne zaufania. To błędne postrzeganie nabiera kształtu jako ciągła dyskryminacja: w badaniu z 2011 r. 1182 osób z chorobą afektywną dwubiegunową 72% zgłosiło, że doświadczyło umiarkowanego lub wysokiego poziomu dyskryminacji społecznej (Brohan, Gauci, Sartorius, Thornicroft i Gamian-Europe Study Group, 2011).
Miklowitz David J.. Przewodnik przetrwania choroby afektywnej dwubiegunowej: co Ty i Twoja rodzina musicie wiedzieć (s. 5-6). Guilford Publications. Wydanie Kindle.
Definicje
- Depresja w przebiegu ChAD
Jest podobna do powszechnie znanej depresji nawracającej (tak zwanej jednobiegunowej) i przejawia się smutkiem, utratą radości życia i zainteresowań, zmniejszeniem energii i codziennej aktywności, męczliwością, spowolnieniem szybkości procesów myślowych i wypowiedzi, zaburzeniem koncentracji uwagi oraz problemami z pamięcią). Częstym zjawiskiem jest nadmierna senność i osłabienie popędu seksualnego. Czasami pojawia się lęk i napięcie. Odmiennością w stosunku do depresji jednobiegunowej mogą być takie objawy jak gonitwa i natłok myśli, chwiejność nastroju oraz drażliwość. Podobnie jak w depresji nawracającej, stopniowej utracie sensu życia mogą towarzyszyć myśli i tendencje samobójcze. Inne objawy to poczucie niskiej wartości, pesymistyczna ocena własnej przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. W skrajnych przypadkach mogą się rozwinąć objawy psychotyczne – np. urojenia (tj. fałszywe, chorobowe przekonania) winy, kary, grzechu, ubóstwa, katastrofy, poczucia ciężkiej choroby. Sporadycznie mogą wystąpić halucynacje słuchowe (.np głosy osób, których nie ma w otoczeniu, potwierdzające treść urojeń lub zachęcające do zrobienia sobie krzywdy). Depresja w przebiegu ChAD może pojawiać się spontanicznie, bywa jednak czasem następstwem epizodu manii lub hipomanii. - Mania
Charakteryzuje ją: zawyżone poczucie własnej wartości, nadmiernie optymistyczna ocena swojej sytuacji i przyszłości, poczucie zwiększonej energii oraz nadmierne poczucie radości i szczęścia, które są nieadekwatne do rzeczywistości. Częstym zjawiskiem jest zmniejszona potrzeba snu lub wręcz jej brak, bez uczucia zmęczenia po nieprzespanej nocy. Występuje skłonność do głośnego zachowania, wesołkowatość, nadpobudliwość, drażliwość oraz poczucie przyśpieszenia myśli, niekiedy z ich chaotycznością. Inna grupa objawów to skłonność do dominacji i narzucania otoczeniu swoich planów i zamiarów. Chorzy podejmują niekontrolowane działania, ryzykowane i niebezpieczne zachowania, a z powodu zwiększonego libido mają skłonność do częstszych i niejednokrotnie przypadkowych kontaktów seksualnych. Osoby z manią nie mogą się powstrzymać od natychmiastowej realizacji swoich zamiarów, a gdy to się spotyka z odmową ze otoczenia – budzi w nich frustrację, gniew a nawet zachowania agresywne. Osoby z manią często nie widzą nic złego w swoim stanie i uważają, że są zdrowe, nie mając ochoty i potrzeby aby korzystać z pomocy psychiatry.
Inne cechy manii to: nadużywanie alkoholu lub narkotyków, zaciąganie pożyczek, niekontrolowane wydatki, często na niepotrzebne rzeczy, czasami zwraca uwagę zmiana w dotychczasowym wyglądzie, na przykład pod postacią jaskrawego i wyzywającego makijażu oraz noszenia jaskrawych ubiorów. W bardzo nasilonej manii mogą wystąpić objawy psychotyczne – urojenia wielkościowe, posłannictwa, wielkiej misji. Może się wówczas ujawnić nieodparte poczucie posiadania niezwykłej mocy uzdrawiającej, wynalazczej. - Hipomania
Cechuje się objawami podobnymi do manii, które jednak są mniej nasilone, trwają krócej i najczęściej nie powodują wyraźnej destrukcji życia pacjenta, nie pojawiają się też objawy psychotyczne. Pacjent zachowuje zdolność do kontroli swoich zachowań i częściowy krytycyzm wobec swojego stanu. Odczuwając zwiększoną energię i optymizm ma wprawdzie poczucie zwiększonej siły i własnych możliwości, w związku z czym może podejmować różne ambitne działa, ale zazwyczaj ich nie kończy. Aktywności te bywają ryzykowne i lekkomyślne, ale jednak ze skłonnością choćby częściowego kontrolowania swoich zachowań. Często pacjent skarży się na trudności z koncentracją uwagi. Osoby z hipomanią zwykle nie postrzegają się jako takie, które by wymagały leczenia. Również ich otoczenie niejednokrotnie nie widzi takiej potrzeby. Hipomania bywa błędnie postrzegana jako stan korzystny, czasem jako poprawa i nadrabianie zaległości po okresie depresyjnym. - Stan mieszany
to równoczesne występowanie objawów depresji, jak i manii/hipomanii – na przykład współwystępowanie spowolnienia psychoruchowego i smutku oraz myśli samobójczych z przyspieszeniem myśli, niepokojem ruchowym i rozdrażnieniem. - Remisja
To stan, w którym objawy chorobowe nie występują lub są bardzo mało nasilone.
Wyróżniamy następujące podstawowe typy i rodzaje Choroby Afektywnej Dwubiegunowej ChAD:
- Choroba afektywna dwubiegunowa typu I: występują epizody depresyjne oraz co najmniej jeden lub kilka epizodów manii.
- W ChAD typu II: występują epizody depresyjne oraz co najmniej jeden lub kilka epizodów hipomanii.
- Cyklotymia jest przewlekłym stanem, w którym dystymia (tj. chroniczne utrzymywanie się pojedynczych objawów depresyjnych, które nie spełniają kryteriów depresji, ale są źródłem istotnego dla pacjenta cierpienia i problemów z funkcjonowaniem) występuje na przemian ze stanami hipomanii.
- Rzadką postacią ChAD jest tak zwana mania jednobiegunowa, tj. występowanie wyłącznie nawracających stanów maniakalnych lub hipomaniakalnych bez epizodów depresyjnych.
- Choroba afektywna dwubiegunowa z szybką zmianą faz – rapid cycling). Jest to taki etap, okres przebiegu choroby, kiedy epizody nawracają z bardzo dużą częstością (co najmniej 4 epizody w roku) lub przechodzą bezpośrednio jeden w drugi.
MDT 